بازگشت
موا د مخد ره
ارسالي احمد پرويز سپهر ارسالي احمد پرويز سپهر


هر روزه ما به نوعی با اخبار مربوط به مواد مخدر روبرو می‌شویم. اما آیا واقعاً ما می‌‌دانیم که هر ماده‌مخدر چیست و چه اثراتی بر بدن انسان دارد. در این سلسله بر آن شدم تا در مورد بعضی از مواد مخدر و اثرات زیان باری که بر جسم و روان آدمی دارند صحبت کنم. البته باید بگويم این متون فقط جنبه علمی دارند و مسئولیت هرگونه استفاده نادرست از آنها به عهده خود فرد می‌باشد.


تریاک از زمانهای بسیار قدیم شناخته شده است و مصرف وسیع و جهانی ان از سمت کشور چین ( بعد از قرارداد نانکن در 1842 بین کشور انگلستان و چین که طی ان انگلیسی‌ها صدور تریاک از هند به چین را به این کشور تحمیل کردند ) به سمت کشورهای غربی اروپا در قرن 18 آغاز شد.

تریاک شیره‌ای است ( Opium ) که پس از تیغ زدن کپسولهای خنثی خشخاش حاصل می‌شود ( هر کپسول حدود 20 mlgr تریاک ) . حدود 20 درصد وزن تریاک را الکالوئیدهای مخدر تشکیل می‌دهند ( دو نوع فنانتریک و بنزیل ایزوکینولئیک ) و 80 درصد بقیه را مواد معدنی ، املاح و رزین های مختلف گیاهی شامل می‌شوند. مهمترین آلکالوئید تریاک مرفین است که در 1806 توسط سگن فرانسوی استخراج شده است و حدود 10 درصد وزن تریاک را تشکیل می‌دهد و خواص عمده تسکینی و اعتیاد آوری تریاک مربوط به آن است ، ولی امروزه به عنوان یک ماده ضد درد قوی و به صورت خالص تهیه شده و در مراکز درمانی مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

در سال 1874 درسر آلمانی برای معالجه اعتیاد مشتقی صناعی از آن به نام Diacetylmorphine یا هروئین را ساخت ولی مشاهده شد که اعتیاد به این ماده بسیار شدیدتر و خطرناک تر از خود مرفین است. اعتیاد به تریاک و مشتقات آن در حقیقت نوعی مسمومیت مزمن با این مواد است که از نظر بالینی به سه مرحله تقسیم می‌شود:

1. مرحله اول یا شروع اعتیاد : در این مرحله فرد شروع به مصرف مواد مخدر کرده و از اثرات تخدیری و تسکینی آن لذت می‌برد و این تخدیر لذت بخش همراه با فراموشی و احساس قدرت او را به ادامه مصرف تشویق می‌کند .

2. مرحله دوم یا استقرار : پس از دو تا سه هفته از مرحله اول فرد نسبت به مواد مصرفی ماده مخدر تحمل پیدا کرده و برای رسیدن به حالات قبلی مجبور به مصرف بیشتر مواد مخدر خواهد شد، پس از دو تا سه هفته دیگر ، مجددا همین مقدار افزوده شده کافی نبوده و فرد دوباره مجبور به افزایش دوز مصرفی می‌شود. این افزایش تا جایی ادامه می‌یابد که دیگر افزایش آن ممکن نبوده و افزایش بیش از آن منجر به مسمومیت در فرد می‌شود. در این مرحله فرد دیگر دچار تخدیر و لذت بخشی اولیه نمی‌شود و در عین حال به دلیلی ایجاد وابستگی جسمی و روانی شدید و جهت جلوگیری از بروز علائم سندرم محرومیت مجبور به ادامه مصرف مواد مخدر خواهد شد. این مرحله ممکن است سالها طول بکشد.

3. مرحله سوم یا مرحله تحلیل و انهدام قوای جسمانی و روانی: در این مرحله فرد به دلیل مصرف طولانی مواد مخدر و اثرات سوء آنها بر CNS ( سیستم عصبی مرکزی ) دچار ضعف و اختلال در کلیه اعمال حیاتی شده و علاوه بر ضعف عمومی جسمانی، هویت روانی خود را نیز از دست می‌دهد و به موجودی فاقد هرگونه ارزش معنوی مبدل می‌شود. تشخیص معتادین و یا مصرف‌کنندگان مواد مخدر با کروماتوگرافی از ادرار بوده و تزریق نالوکسان منجر به ایجاد علائم سندرم محرومیت در آنها می‌شود.

علائم سندرم محرومیت 6 تا 8 ساعت پس از آخرین تزریق مواد مخدر به صورت: خمیازه کشیدن، ریزش اشک ، ریزش آب‌‌بینی و تعریق شروع شده و پس از 12 تا 14 ساعت به صورت خواب ناآرام و ناراحت ادامه می‌یابد و بعد از 48 تا 72 ساعت تهوع، استفراغ ، دردهای استخوانی و عضلانی ، کرامپ شکمی ، اسهال و دهیدراتاسیون نیز به آن اضافه می‌شوند و نهایتا فرو ممکن است دچار اختلال هوشیاری یا کنفوزیون شود . این علائم در عرض 3 تا 6 روز به تدریج کاهش یافته و در عرض چند ماه بهبودی کامل حاصل می‌شود.

برای درمان اعتیاد از روشهای زیر استفاده می‌شود:

1. قطع تدریجی ماده مخدر
2. قطع نیمه تدریجی مواد مخدر
3. قطع کامل ماده مخدر: که از روشهای زیر برای کاهش علائم سندرم محرومیت استفاده می‌شود.
a) استفاده از متادون
b) خواب درمانی
c) طب سوزنی
d) سایر روشها

در نواحی مختلف اسامی گوناگونی مانند: کیف، بنگ، شیرا، هاباک، ماری‌جوانا marijuana و.. دارد. حشیش در زبان عربی به معنای گیاه است و منشاء اصلی آن از کشور مکزیک می‌باشد. ( توضیح سینوحه : با بررسی منابع دیگر معلوم شد که حشیش از بوته شاهدانه یا کانابیس به دست می‌آید . ماری‌جوانا از شاخه‌های گل‌دهنده و ریشه‌های خشک‌شده گیاه شاهدانه‌ی مولد رزین و خود حشیش مشتق گیاه شاهدانه است و ضمنا از حشیش قبل از اینکه در مکزیک کشف شود در شرق به خصوص در کشورهای جنوب و جنوب غربی برای بیهوش کردن افراد استفاده می‌شده و در متون قدیمی از آن به عنوان بنگ یاد می‌شود.


حشیش دو شکل عمده دارد:

شیره حشیش که از ساقه گیاه به دست می‌آید و در غرب بیشتر مصرف می‌شود و قوی ‌تر و گرانتر است مخلوط برگها و گلهاماده موثر حشیش از نظر شیمیایی دلتا- 9 -تتراهیدروکانابینول است که برعکس سایر مواد مخدر دارای مولکول ازت‌دار می‌باشد. مقدار این ماده در برگها 10 % و در شیره حشیش 40 % است و حاصل تقطیر غلیظ شده آن به 70 % می‌رسد. حشیش را می‌توان از راه خوراکی یا استنشاقی مصرف نمود. پس از مصرف خوراکی 90 % ماده‌موثر آن جذب شده، در عرض 2 تا 3 ساعت در پلاسما به حداکثر می‌رسد و پس از 5 ساعت رو به کاهش می‌گذارد. در صورت مصرف استنشاقی 50 درصد ماده موثر جذب و وارد خون شده و مقدار آن در پلاسما بعد از 10 دقیقه به حداکثر رسیده و پس از یک ساعت رو به کاهش می‌گذارد و بعد از 24 ساعت 10 تا 20 % ماده استنشاقی به صورت تثبیت شده در ریه باقی می‌ماند. در صورت استفاده وریدی نیمه عمر کوتاه حدود 30 دقیقه دارد.در صورت استنشاق کمتر از 3 میلی‌گرم حشیش علائم خاصی بروز نخواهد کرد. مقادیر بین 5 تا 20 میلی‌گرم باعث خوشحالی و نشاط شده و مقادیر بالای 20 میلی‌گرم سبب بروز حالات شبه توهمی می‌شود. در مورد حشیش پدیده تحمل وجود دارد و گاه پدیده تحمل معکوس نیز دیده می‌شود، یعنی در مصرف‌کنندگان مزمن حشیش مقادیر بسیار کم نیز موجب بروز علائم می‌شوند.

سندرم محرومیت در صورت قطع مصرف حشیش به صورت اختلالات رفتاری، اضطراب، بی‌اشتهایی، بیخوابی ، لرزش و لرزه بروز می‌کند، وابستگی روانی نیز وجود دارد ولی بسته به وضعیت روانی شخصیت افراد متغیر خواهد بود. حشیش در متابولیسم اسیدهای‌نوکلئیک تداخل کرده و در متابولیسم گلبول قرمز و لیزوزوم‌ها و فونوکسیون غدد جنسی و سلول‌های سرطانی تاثیر می‌گذارد. مصرف بیش از حد حشیش سبب علائم جسمانی و حالت توهمی می‌شود که با تجویز دیازپام رفع خواهد شد. علائم بالینی ناشی از مصرف حشیش بستگی زیادی به شخصیت، افکار، حرفه و وضعیت روانی افراد دارد ولی عموما پس از مصرف آن سه مرحله بروز خواهد کرد:

1. مرحله تحریک : کوتاه بوده و شخص خوشحال و پرحرف و فعال است. پس از چند دقیقه تاکی‌کاردی ، تاکی‌پنه ، تعریق ، پرخونی صورت و هیپراستزی آرامش و خوشی این مرحله را به هم خواهد زد.

2. مرحله توهم: در این مرحله که تا چند ساعت طول می‌کشد، سکوت و بیحرکتی وجود داشته و فرد احساس می‌کند زمان و مکان وسعت یافته‌اند. پددیه‌های کوچک ممکنست بسیار بزرگتر از معمول جلوه کنند، مثلا یک گل کوچک به صورت درختی بزرگ تصور شود و همه چیز برای فرد آسان می‌شود.

3. مرحله خواب: پس از مرحله توهم فرد به خوابی عمیق فرورفته و پس از بیداری علائم رفع خواهد شد. در مصرف‌کنندگان مزمن حشیش .وابستگی روانی وجود دارد ولی وابستگی جسمانی و سندرم محرومیت مشخصی دیده نمی‌شود و فرد به تدریج دچار انحطاط جسمانی و روانی شده و گاهی علائم روانی سایکوز ( سودواسکیزوفرنی ) بروز خواهد کرد. اعمال تهاجمی غیرارادی درا ین افراد بسیار شایع است .


کوکائین از برگ درخت کولا استخراج شده و بومیان امریکای جنوبی با جویدن برگهای آن با خستگی و گرسنگی مبارزه می‌کردند. از برگهای مزبور گلوله‌های گرد و کوچکی به نام کوکادا درست می‌کنند که مصرف آن گرسنگی و خستگی را از بین می‌برد. در قرن 19 کوکائین از این گیاه استخراج شد که جهت بیحسی موضعی و ترک مصرف مرفین استفاده می‌شد ولی بعدها خواص اعتیادآور آن شناخته شد. کوکائین ترکیب بنزومتیل اکگونین است که از خانواده اتروپین بوده و یک واسطه پلاسمایی است که سبب مهار هدایت عصبی و تحریک سیستم عصبی مرکزی می‌شود.

دارای خاصیت سمپاتومیمتیک ( مقلد سمپاتیک ) بوده و مانند مهارکننده‌های منوامین اکسیداز مانع دگرداسیون کاتکول‌آمینها می‌شود. این ماده با افزایش فشار سطحی غشاء سلولی مانع از عبور یون‌های سدیم و پتاسیم شده و مقدار سمی آن 4/1 تا 2 گرم است.

1. بی‌حس‌کننده‌ی موضعی
2. محرک دستگاه سمپاتیک مرکزی با تحریک نواحی حسی و حرکتی مغز
3. مقلد سمپاتیک
کوکائین در تماس با اسید نیتریک و محلول الکلیک پتاس بوی تند نعناع متصاعد خواهد کرد. مصرف روزانه کوکائین در طول سالها منجر به کاشکسی شدید خواهد شد. را استفاده معمولی آن استنشاق از راه بینی است. تزریق وریدی کوکائین دردناک بوده و اثر آن بسیار زودگذر است و به طور متوسط روزانه 1 تا 5 گرم آن مصرف می‌شود. پس از مصر ف استنشاقی کوکائین با مقادیر کم ابتدا حالت تهوع، اضطراب و خوشحالی به فرد دست خواهد داد که با احساس راحتی و آرامش، افزایش فعالیت و قدرت خلاقیت، پرحرفی و بی‌تعادلی همراه است و پس از یک ساعت احساسات مختلف مانند بدبینی و نفرت جایگزین آن خواهد شد.
در صورتی که مقدار مصرفی کوکائین زیاد باشد مراحل زیر بروز خواهد کرد:
1. مرحله خوشحالی شدید در حدود یک ساعت
2. مرحله کنفوزیون همراه با توهمات مختلف مانند توهمات بینایی ، توهمات شنوایی و توهمات لمسی
3. مرحله خواب که زمان آن در افراد مختلف متفاوت است

در صورت مصرف مقادیر بیشتر اغما و مرگ به علت اثر مهاری کوکائین روی دستگاه‌های حیاتی بروز خواهد کرد. در کوکائینیسم مزمن وابستگی روانی شدید بوده ولی وابستگی جسمانی و سندرم محرومیت وجود ندارد و به تدریج فرد دچار اختلالات شخصیتی و روانی شده و ممکن است علائم روانی نیز پیدا شوند و نهایتا در عرض 5 تا 10 سال کاشکسی شدید و تخریب روانی شدید بروز خواهد کرد. درمان نسبت به سایر اعتیاد ها ساده‌تر است و در صورت مسمومیت حاد شستشوی معده و تخلیه دستگاه گوارش تحتانی و درمان‌های علامتی انجام می‌شود.


September 23rd, 2004


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي